რა საიდუმლოს ინახავენ “ჯრუჭულის მღვიმე” და “ორთვალა კლდე”

აქ სავარაუდოდ ბინადრობდნენ ზეზვას და მზიას შთამომავლები. “ჯრუ­ჭუ­ლის მღვი­მე” შუა პა­ლე­ო­ლი­თუ­რი ეპო­ქის სა­ე­ტა­პო მნიშ­ვნე­ლო­ბის ძეგლია, რო­მე­ლიც თა­ვი­სი კულ­ტუ­რით წო­ნას მღვი­მეს უკავ­შირ­დე­ბა. ძეგლი მდე­ბა­რე­ობს ჭი­ა­თუ­რის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში, ჯრუ­ჭუ­ლის კა­ნი­ო­ნი­სე­ბუ­რი ხე­ო­ბის მარ­ცხე­ნა ნა­პირ­ზე. პირ­ველ ყოვ­ლი­სა, უნდა აღი­ნიშ­ნოს, რომ ეს სა­ქარ­თვე­ლოს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლი ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე ად­რე­უ­ლი შუა პა­ლე­ო­ლი­თუ­რი ძეგლია. იგი მა­სა­ლის მა­ხედ­ვით მსგავ­სია ლე­ვა­ტის (აღ­მო­სავ­ლეთ ხმელ­თა­შუ­ა­ზღვის­პი­რე­თის) ამა­ვე ასა­კის ძეგ­ლე­ბი­სა… ჯრუ­ჭუ­ლის მღვი­მე არის ყო­ფი­ლი საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ერთ-ერთი პირ­ვე­ლი, ხოლო ამი­ერ­კავ­კა­სი­ა­ში პირ­ვე­ლი ძეგლი, სა­დაც ჯერ კი­დევ 1960 წელს აღ­მოჩ­ნდა ნე­ან­დერ­ტა­ლე­ლის ნაშ­თი კბი­ლის სა­ხით (დ.თუ­შაბ­რა­მიშ­ვი­ლი). აბ­სო­ლუ­ტუ­რი და­თა­რი­ღე­ბის არარ­სე­ბო­ბის გამო მღვი­მის ფე­ნე­ბი თა­რიღ­დე­ბო­და გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი და ფი­ნა­ლუ­რი შუა პა­ლე­ო­ლი­თით (დაახ. 100 000 წ, 60 000 წწ და სხვ.)