Yağlı qaraciyər xəstəliyi müxtəlif növ ola bilən çox yayılmış bir xəstəlikdir. Bununla belə, metabolik disfunksiya ilə əlaqəli yağlı qaraciyər xəstəliyi son zamanlarda xüsusilə aktivləşmişdir. Onun inkişafına aşağıdakılar kömək edir: yüksək kalorili, şəkərli və yağlı qidaları ehtiva edən qeyri-sağlam pəhriz, oturaq həyat tərzi, genetik meyl və s.
Todua Klinikasının infeksionisti və hepatoloqu Ekaterine Dolmazaşvilinin izah etdiyi kimi, qaraciyər yağlanmasının bu forması tip 2 diabet, prediabet, insulin müqaviməti və piylənmə ilə əlaqələndirilir və bu, dünya əhalisinin təxminən 20%-nə təsir edir.
Yağlı qaraciyər xəstəliyi nə deməkdir?
Yağlı qaraciyər xəstəliyi qaraciyərdə həddindən artıq yağ yığılmasına aiddir. Qaraciyərdə müəyyən miqdarda yağ normaldır, lakin qaraciyərin çəkisinin 5-10%-dən çoxu piydirsə, buna qaraciyər piyliliyi deyilir.
Yağlı qaraciyər xəstəliyinə nə səbəb ola bilər?
Alkoqolla əlaqəli yağlı qaraciyər xəstəliyi, alkoqolsuz yağlı qaraciyər xəstəliyi və ya metabolik disfunksiya ilə əlaqəli yağlı qaraciyər xəstəliyi və xüsusi dərmanların səbəb olduğu yağlı qaraciyər xəstəliyi kimi müxtəlif formalarda yağlı qaraciyər xəstəliyi var.
Metabolik disfunksiya ilə əlaqəli yağlı qaraciyər xəstəliyi nə qədər təhlükəlidir?
Metabolik disfunksiya ilə əlaqəli yağlı qaraciyər xəstəliyinin iki forması var: yağlı qaraciyər və yağlı hepatit. Birincisi, iltihabsız və hepatositlərin (qaraciyər hüceyrələri) əhəmiyyətli dərəcədə zədələnməsinə səbəb olan yağlı qaraciyərə aiddir və buna görə də qaraciyərin ağırlaşmaları ilə birbaşa əlaqəli deyil, ikincisi isə iltihab və hepatositlərin zədələnməsi ilə qaraciyərin fibrozuna və sirrozuna qədər irəliləyəcək yağlı qaraciyərə aiddir.
Metabolik disfunksiya ilə əlaqəli yağlı qaraciyər xəstəliyinin əlamətləri hansılardır?
Ümumiyyətlə, xroniki qaraciyər xəstəlikləri əsasən asemptomatikdir və ya yalnız ümumi zəiflik kimi ümumi qeyri-spesifik simptomlarla özünü göstərir. Müvafiq olaraq, klinik əlamətlərə əsaslanaraq, müəyyən bir qaraciyər xəstəliyinin mövcudluğunu nə təsdiq edə, nə də istisna edə bilərik. Müvafiq laboratoriya və instrumental müayinələr aparmaq lazımdır.
Qaraciyər yağlanmasının diaqnozu üçün hansı növ testlər aparılır və aşkarlandıqda nə etməliyik?
Klinik praktikada qaraciyər yağlanması ən çox təsadüfən, profilaktik olaraq və ya hər hansı digər səbəbdən aparılan qarın boşluğunun ultrasəs müayinəsi zamanı aşkar edilir. Onu aşkar edərkən potensial səbəbi (alkoqol, metabolik disfunksiya, xüsusi dərmanlar və s.) müəyyən etmək və həm qaraciyər, həm də ürək-damar sistemi ilə əlaqəli riskləri qiymətləndirmək üçün əlavə tədqiqatlar aparmaq vacibdir.
Müəyyən bir xəstə üçün testlərin siyahısı həkim tərəfindən müəyyən edilir ə bura daxildir: qaraciyər funksiyası testləri, lipid metabolizması, qan şəkərinin səviyyəsi, qaraciyər fibrozu/sirrozu mərhələsinin qiymətləndirilməsi və s.
Metabolik disfunksiya ilə bağlı olan yağlı qaraciyər xəstəliyi olan xəstələrə hansı müalicə üsulu tətbiq edilir?
Ümumi tövsiyələr böyük əhəmiyyət kəsb edir, məsələn: sağlam həyat tərzi, düzgün qidalanma, tütün və alkoqol istehlakından imtina, müntəzəm fiziki fəaliyyət, məsələn, həftədə 150-200 dəqiqə və ya daha çox gəzinti və arıqlamaq. Artıq çəkisi olan şəxslərdə qaraciyər yağını azaltmaq üçün ən azı 5% arıqlamanın tələb olunduğuna inanılır və qaraciyər yağlanması ilə əlaqəli iltihablı aktivliyin/hepatit və qaraciyər fibrozunun geriləməsi üçün ən azı 7-10% çəki itirilməsi tövsiyə olunur. Birgə pozğunluqların tibbi müalicəsinə gəlincə, bu, fərdi və zəruri hallarda hər bir xəstə üçün həkim tərəfindən təyin edilir.
