Bu gün Gürcüstan parlamentinin sədri Şalva Papuashvili brifinqdə 3 siyasi partiyanın qadağan edilməsini planlaşdırdıqlarını açıqlayıb.
Qeyd edilən partiyalar bunlardır:
-
Birlik – Milli Hərəkat
-
Yeni – Dəyişikliklər Koalisiyası
-
Güclü Gürcüstan – Lelo, Xalq üçün, Azadlıq üçün
O, bundan əvvəl “hüquqi əsaslandırma”dan danışmış və partiyaların qadağan edilməsinin bir əsasını “Gürcü Arzusu”nun legitimliyi ilə izah etmişdi.
“Gürcü Arzusu”nun iddia ərizəsinin tam mətnini tam təqdim edirik:
“2024-cü il parlament seçkiləri öncəsi “Gürcü Arzusu” siyasi komandası seçicilərə vəd etdi ki, seçicilərin dəstəyi ilə, “Milli Hərəkat” rejiminin əsaslı siyasi və hüquqi qiymətləndirilməsini həyata keçirəcək. 1 120 000 seçici bu vədin həyata keçirilməsi üçün bizə demokratik mandat verdi.
Bu xalq mandatına əsaslanaraq, Gürcüstan Parlamenti 2025-ci il 5 fevral və 1 aprel tarixli qərarları ilə 2003–2012-ci illərdə fəaliyyət göstərmiş rejimi, həmin dövrdəki siyasi vəzifəli şəxsləri və siyasi partiyalarda birləşmiş cari və keçmiş vəzifəlilərin 2003-cü ildən bu günə qədər fəaliyyətini araşdıran müvəqqəti istintaq komissiyasını yaratdı. Komissiya 6 aylıq iş dövründə 64 iclas keçirdi, 139 şəxsi sorğu-sual etdi və vətəndaşlardan 778 müraciəti araşdırdı. Təxminən 500 səhifəlik hesabatın nəzərdən keçirilməsindən sonra, 2025-ci il 3 sentyabr tarixində Gürcüstan Parlamenti qərar qəbul etdi və komissiyanın tapıntılarını təsdiqlədi. Beləliklə, parlament “Milli Hərəkat” və digər əlaqəli partiyaların 2003-2025-ci illərdəki fəaliyyətinə siyasi qiymət verdi.
Bu gün isə biz vədin hüquqi hissəsini yerinə yetirməyə başlayırıq. Parlamentin müvəqqəti istintaq komissiyasının tapıntılarına əsaslanaraq, “Gürcü Arzusu” fraksiyası və “Xalqın Gücü” və “Avropalı Sosialistlər” siyasi qruplarının üzvləri birgə konstitusiya iddiası ilə konkret siyasi partiyaların qeyri-konstitusional elan olunmasını və qadağan edilməsini tələb edəcək.
Gürcüstan Konstitusiyasının 23-cü maddəsi belə siyasi partiyaların fəaliyyətini qeyri-qanuni sayır: “Konstitusiyaya zidd nizamın devrilməsi və ya zorakılıq yolu ilə dəyişdirilməsi, ölkənin müstəqilliyinə xələl gətirilməsi, ərazi bütövlüyünün pozulması, müharibə və ya zorakılıq təbliğatı, milli, etnik, bölgə, dini və ya sosial nifrət oyatmaq məqsədi daşıyan fəaliyyət.”
Eyni zamanda, siyasi partiyanın fəaliyyəti müdafiəedici demokratiya konsepsiyası ilə birbaşa bağlıdır. Bu konsepsiyaya görə, siyasi partiyanın fəaliyyəti demokratik dövlət ideyasını əhəmiyyətsiz sayırsa və dövlətin əsas prinsiplərinə təhlükə yaradırsa, dövlət tərəfindən bu fəaliyyətin qarşısı alınmalıdır. Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi qərarlarında bu prinsipləri əsas götürərək bildirib ki, əgər dövlət orqanı siyasi partiyanın demokratiyaya təhlükəli siyasət yürütmə riskini təsdiqləyə bilirsə, dövlət belə siyasətin qarşısını almaq hüququna malikdir.
Bizim birgə konstitusiya iddiamızla bir neçə siyasi partiyanın qeyri-konstitusional elan olunması və qadağan edilməsi tələb edilir. Digər pozuntularla yanaşı, sübutlarla təsdiqlənir ki, bu siyasi partiyalar demək olar ki, fasiləsiz olaraq Gürcüstanın mövcud hökumətini və hakim siyasi partiyanı həm daxili, həm də xarici siyasətdə legitim saymırlar. Beləliklə, bu partiyalar öz fəaliyyətlərində qeyri-konstitusional məqsədlərlə hərəkət edirlər.
Hüquqi əsaslandırma
Konstitusiya iddiası Gürcüstan Konstitusiyasının 23-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş aşağıdakı pozuntulara əsaslanır:
Gürcüstan konstitusiyasının devrilməsi və zorakılıq yolu ilə dəyişdirilməsi
İnsan hüquqlarının pozulması
Gürcüstanın konstitusiyasının ayrılmaz elementi hüquqi dövlət prinsipi və insanın əsas hüquqlarıdır. Bu hüquqların sistemli pozulması konstitusiya quruluşunun pozulması deməkdir. Müvəqqəti istintaq komissiyasının hesabatında əks olunmuş faktlar və sübutlar göstərir ki, “Milli Hərəkat” hakimiyyətdə olduğu dövrdə insan hüquqlarının pozulması tək-tək hallarla məhdudlaşmayıb, sistemli və davamlı xarakter almışdır. Xüsusilə:
Penitensiar müəssisələrdə saxlanılan şəxslərə işgəncə tətbiqi;
Qətllər və digər zorakılıq halları;
Şəxslərin qanunsuz izlənməsi, dinlənilməsi və şəxsi həyatını əks etdirən video, audio və foto materialların qanunsuz yaradılması, saxlanması və istifadəsi;
Kütləvi informasiya vasitələrinin mülkiyyət hüquqlarının pozulması;
Mülkiyyətin qanunsuz alınması və mülkiyyət hüquqlarının pozulması praktikaları.
Ümumi seçkilərlə seçilmiş orqanların legitimliyini tanımamaq – Gürcüstan konstitusiya quruluşunun devrilməsi və zorakılıqla dəyişdirilməsi cəhdləri
2012-ci il 1 oktyabr parlament seçkilərindən etibarən Gürcüstanda 9 ümumi seçki keçirilib. Bu seçkilərin nəticələrinə və seçkilərlə seçilmiş orqanların legitimliyinə bəzi hallarda qeyri-konstitusional siyasi partiyalar tərəfindən etiraz edilib və nəticədə dövlətə qarşı bir sıra sabotajlar həyata keçirilib. Bütün bu seçkilər isə Gürcüstan Konstitusiyası və Seçki Qanunvericiliyi çərçivəsində keçirilib.
2016 parlament seçkiləri: Demokratik yolla seçilmiş hökumətin legitimliyini tanımamaq üçün ilk cəhd edildi. “Milli Hərəkat” ikinci turu boykot etdi, lakin sonradan parlamentdə mandatlardan istifadə etdi, bu da göstərir ki, seçkilərin qeyri-legitim elan edilməsinə heç bir əsas yoxdur.
2018 prezident seçkiləri: “Milli Hərəkat”ın rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən koalisiya seçkilərin nəticələrini tanımadı və yeni seçilmiş prezidentin andiçmə mərasiminin zorakılıqla pozulmasına cəhd etdi.
2019 iyun: “Milli Hərəkat” və sıx bağlı digər partiyalar parlament binasına zorakılıqla girməyə çalışdı.
2020 parlament seçkiləri: Qeyri-konstitusional partiyalar seçkiləri tanımadı, yeni parlamentdə iştirakdan imtina etdi və Mərkəzi Seçki Komissiyasının inzibati binasına zorakılıqla daxil olmağa cəhd etdi. Sonradan parlamentdə mandatlardan istifadə etdilər.
2021 yerli seçkilər: Qeyri-konstitusional partiyalar seçkiləri qeyri-legitim elan etdi, müxtəlif şəhərlərdə etiraz aksiyaları keçirdi və yenidən seçki keçirilməsini tələb etdi. Sonradan yerli orqanlarda mandatlardan istifadə etdilər.
2024 parlament seçkiləri: Seçki baryerini keçmiş partiyalar seçkilərin nəticələrini tanımadı, mandatlardan imtina etdi və yeni parlamenti qeyri-legitim elan etdi. Daha sonra, parlament binasına zorakılıqla daxil olmaq da daxil olmaqla tədbirlər həyata keçirildi.
Bu hərəkətlərlə paralel olaraq, qeyri-konstitusional partiyalar 2022-2025-ci illərdə Gürcüstan konstitusiya quruluşunu devirmək və zorakılıqla dəyişdirmək üçün bir neçə cəhd göstərmişdir.
2016-cı ildə demokratik yolla seçilmiş hökumətin legitimliyini tanımamaq üzrə ilk cəhd baş verib, 2018-ci ildən etibarən bu cəhdlər sistemli, 2020-ci ildən isə davamlı xarakter alıb. 2019-2025-ci illərdə isə demokratik hökumətin legitimliyini tanımamaq Gürcüstan konstitusiya quruluşunu devirmək və zorakılıqla dəyişdirmək yönündə 6 birbaşa cəhdlə müşayiət olunub. Bu, göstərir ki, qeyri-konstitusional partiyaların fəaliyyəti uzunmüddətli, sistemli və aktualdır.
Beləliklə, 2004-2012-ci illərdə “Milli Hərəkat” Gürcüstan Konstitusiyası və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının nəzərdə tutduğu əsas insan hüquqlarını pozub. Bundan əlavə, konstitusiya iddiasında göstərilən bütün qeyri-konstitusional partiyalar Gürcüstan Konstitusiyasının 3-cü maddəsi və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası ilə qorunan demokratik prinsipləri pozub. Bu, seçkilərlə seçilmiş orqanların legitimliyini əsassız rədd etməklə və demokratiyaya hörmətsizlik göstərməklə özünü göstərir.
Gürcüstanın müstəqilliyinə təhdid, ölkənin ərazi bütövlüyünün pozulması
2008-ci ilin avqust müharibəsi ilə əlaqədar hadisələr
“Milli Hərəkat” hakimiyyətdə olduğu dövrdə Gürcüstanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyünə qarşı bir sıra hərəkətlər etmiş, açıq şəkildə konstitusiyaya zidd fəaliyyət göstərmişdir. Bu fəaliyyət Gürcüstanın ərazi bütövlüyünün sülh yolu ilə bərpası perspektivini zədələmiş və ölkənin işğal olunmuş ərazilərində işğalçı qüvvələrin mövqelərinin möhkəmlənməsinə səbəb olmuşdur. Xüsusilə, 2004-2008-ci illərdə hərbi ritorika və konfrontasiya ilə bağlı aşağıdakı halları qeyd etmək olar:
2004-cü ildə Tskhinval istiqamətində silahlı qarşıdurma baş vermişdir.
2006-cı il 28 sentyabrda Kodori vadisinə Gürcüstan Prezidentinin sərəncamı ilə “Yuxarı Abxaziya” adı verilmişdir.
2006-cı ilin noyabrında o dövrdəki Gürcüstan hakimiyyəti Tskhinval regionunda Gürcüstanın həm de iure, həm də de facto yurisdiksiyasına tabe olan ərazidə alternativ, konstitusiyaya zidd seçkilər keçirmiş, “cənubi Osetiya prezidenti” seçilmiş və onun nəzarətində “cənubi Osetiyanın alternativ hökuməti” yaradılmışdır. Bu hökumətin üzvləri nazir vəzifələrinə təyin olunmuşdur. Beləliklə, o dövrdəki hakimiyyət Tskhinval regionunda separatçı seçkilərə dolayı yolla legitimlik vermiş, bu isə Gürcüstan dövlət maraqlarına açıq və kobud xəyanət hesab olunurdu.
2007-ci ildə həmin hakimiyyət keçmiş Cənubi Osetiya Muxtar Vilayəti ərazisində müvəqqəti inzibati-territorial vahid yaratmış və 1990-cı ildə ləğv edilmiş Cənubi Osetiya Muxtar Vilayətinin sərhədlərini hüquqi baxımdan bərpa etmişdir.
Bu tədbələrin kulminasiyası 2008-ci ilin avqustunda baş vermişdir. Həmin dövrdəki hakimiyyət Tskhinval regionunda işğalçı qüvvələr üçün şərait yaratmış, daha sonra isə Avropa Şurası Parlament Assambleyasının 2 oktyabr 2008-ci il qərarını dəstəkləmişdir. Qərarda dövrün hakimiyyəti bu eskalasiyanı “açıq və genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlar mərhələsinə” keçid kimi qiymətləndirmiş, Rusiya hərbi müdaxiləsini isə “cavab zərbəsi” adlandırmışdır.
Beləliklə, “Milli Hərəkat” 2004-cü ildən planlı və ardıcıl şəkildə fəaliyyət göstərmiş, nəticədə yalnız Gürcüstanın ərazilərinin işğalına deyil, həm də işğalçı qüvvələrin mövqelərinin möhkəmlənməsinə səbəb olmuşdur.
2012-ci ildən sonra baş verən hadisələr
“Milli Hərəkat” 2012-ci ildən sonra da Gürcüstanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyünə qarşı fəaliyyətini davam etdirmiş, bu fəaliyyət digər konstitusiyaya zidd siyasi partiyalarla sıx əlaqədə həyata keçirilmişdir.
Gürcüstanın ərazi bütövlüyünün sülh yolu ilə bərpası perspektivinin pozulması və Gürcüstan-Rusiya arasında aktiv hərbi əməliyyatların başlanmasının təşviqi
2022-ci ildə Ukraynada Rusiyanın işğalının ilk dəqiqələrindən etibarən konstitusiyaya zidd siyasi partiyaların məqsədi və cəhdi ortaya çıxmışdır: Rus-Ukrayna müharibəsinin fonunda Gürcüstan və Rusiya arasında qarşıdurmanı maksimum səviyyəyə çatdırmaq. Bu partiyalar hələ də Gürcüstan-Rusiya münasibətlərini gərginləşdirməyə çalışır, eyni üsul və intensivliklə ki, bunu 2008-ci ilin müharibəsindən əvvəl “Milli Hərəkat” həyata keçirirdi.
Gürcüstanın müstəqilliyinə təhdiddə xarici qüvvəyə dəstək
Gürcüstanın ərazi bütövlüyünün sülh yolu ilə bərpası perspektivinin zədələnməsi və Gürcüstan-Rusiya arasında aktiv hərbi əməliyyatların başlanmasının təşviqi ilə yanaşı, 2012-ci ildən sonra Gürcüstanın müstəqilliyinə qarşı cəhdlər başqa istiqamətlərdə də həyata keçirilir. Konkret olaraq, bu siyasi partiyalar çalışırlar ki, müxtəlif məsələlərdə Gürcüstan dövləti və hakimiyyəti xaricdən “cəzalandırılsın”, beləliklə, ölkə vətəndaşları arasında narazılıq artacaq, onlar qanuni şəkildə seçilmiş hakimiyyətə qarşı çıxacaq və bu proseslər Gürcüstan dövlətinə qarşı sabotaj mexanizmi və hakimiyyət üzərində təzyiq aləti kimi istifadə oluna bilsin. Bu cəhdlər xüsusilə aşağıdakılara aiddir:
Avropa İttifaqının üzv dövlətlərində Gürcüstan vətəndaşları üçün vizasız səfər rejiminin tətbiqi və saxlanması məsələsinə zərərli təsir göstərmək,
Gürcüstanın Avropa İttifaqına üzvlük istiqamətində ölkənin maneələrini artırmaq,
Xaricdən Gürcüstan dövləti və hakimiyyətinə qarşı sistemli informasiya hücumları, sanksiyaların tətbiqinə cəhdlər və bunun təşviqi.
Beləliklə, 2004-2012-ci illərdə “Milli Hərəkat” Gürcüstanın müstəqilliyinə zərbə vurmuş və ölkənin ərazi bütövlüyünün pozulması üçün məqsədyönlü zəmin yaratmışdır. 2012-ci ildən sonra isə bu siyasi partiya və digər konstitusiyaya zidd siyasi partiyalar Gürcüstanın müstəqilliyinə və ərazi bütövlüyünə qarşı bir sıra cəhdlər həyata keçirmişlər.
Yuxarıda qeyd olunan halları Gürcüstan Konstitusiyası və Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin yanaşmalarını nəzərə alaraq, bir neçə konstitusiyaya zidd siyasi partiyanın qadağan edilməsi üçün möhkəm hüquqi əsas yaradır.
Bundan əlavə, beynəlxalq təcrübəyə görə, siyasi partiyanın qadağan edilməsi üçün onun yalnız konstitusiyaya zidd ideologiyası və davranışı kifayət deyil; həmin partiyanın konstitusiya quruluşuna real təhlükə yarada biləcəyi sübut olunmalıdır. Bu baxımdan partiyanın ölçüsü, strukturlaşdırılmış təşkilatı və siyasi təsiri müəyyənedici amillərdir. Bu səbəbdən, konstitusiya şikayəti ilə qadağan edilməsini istədiyimiz partiyalar müəyyən edilərkən iki əsas kriteriyadan istifadə olunub:
Konkret partiyanın konstitusiyaya ziddliyinin hüquqi əsasının nə dərəcədə möhkəm olması,
Konkret konstitusiyaya zidd partiyanın ölçüsü, təşkilati strukturu və siyasi təsiri baxımından konstitusiya quruluşuna real təhlükə yaratma potensialı.
Buna uyğun olaraq, birgə konstitusiya şikayətimizdə tələb olunur ki, aşağıdakı üç siyasi partiya konstitusiyaya zidd hesab edilsin və qadağan edilsin. Bu partiyalar ümumi məqsədli koalisiya təşkil edərək birgə fəaliyyət göstərmiş və bu gün də belə fəaliyyət göstərirlər. Partiyalar, reyestrdə qeyd olunan hüquqi adları ilə:
Vətəndaşların siyasi birliyi “Birlik – Milli Hərəkat”,
Vətəndaşların siyasi birliyi “Dəyişiklik üçün Koalisiya, Gvaramiya, Melia, Girchi, Droa”,
Vətəndaşların siyasi birliyi “Güclü Gürcüstan – Lelo, Xalq üçün, Azadlıq üçün”
