BRİKS ölkələri maliyyə gündəmini dəyişir: Bunun səbəbi nədir və ölkələr arasında ödənişləri sadələşdirməyin yolları hansılardır?
QafqazTürk Media Finance Mail-ə istinadən xəbər verir ki, BRİKS iqtisadi ittifaqı üçün vahid valyutanın yaradılması son illər fəal müzakirə olunur. Alyansın əsas üzvlərinə sanksiya təzyiqinin artdığı 2022-ci ildən bu yana məsələ yeni səviyyəyə çatıb. 2023-cü ilin avqustunda Yohannesburqda keçirilən BRİKS sammiti zamanı ittifaqa üzv ölkələrin nümayəndələri maliyyə koordinasiyasına, o cümlədən bütün BRİKS ölkələrinin valyuta səbəti əsasında hesablana bilən vahid ehtiyat valyutasının yaradılmasına xüsusi diqqət yetiriblər. .
Əvvəllər Rusiya tərəfi bu mövzuda rəsmi açıqlamalar vermirdi, lakin bu yaxınlarda Rusiya prezidenti Vladimir Putin Kazanda keçirilən BRİKS-in növbəti sammitində vahid valyutanın yaradılmasının nəzərdən keçirilmədiyini, bu məsələnin hələ “yetişmədiyini” vurğulayıb. Onun fikrincə, vahid valyuta üçün “müqayisəli keyfiyyət və həcm” iqtisadiyyatlarının yüksək dərəcədə inteqrasiyası lazımdır və bunlar gələcək üçün planlardır. Əvəzində isə Rusiya BRICS tərəfdaşlarına investisiya üçün rəqəmsal valyutalardan istifadəni təklif edəcək.
Həmçinin, onun sözlərinə görə, BRİKS ölkələrinin mərkəzi bankları “siyasi səbəblərə görə müəyyən məhdudiyyətlər qoyan və qlobal iqtisadiyyatın prinsiplərini pozan” beynəlxalq maliyyə sistemlərindən asılı olmayan “maliyyə məlumatlarının etibarlı mübadiləsini təmin etməlidir”.
Maliyyə naziri Anton Siluanov aydınlaşdırıb ki, söhbət banklar arasında maliyyə mesajlarının ötürülməsi sistemi və rəqəmsal maliyyə aktivlərindən istifadə platformasını əhatə edəcək yeni BRİKS ödəniş sistemindən gedir.
Əvvəllər vahid BRİKS valyutasının yaradılması planlarının mümkünlüyünə şübhə ilə yanaşan Britaniyanın The Economist nəşri bu dəfə birlik ideyasını dolların qlobal dominantlığına ciddi təhlükə adlandırıb.
Kurs dəyişikliyi?
Rusiya Federasiyası Prezidentinin təklifi yeni reallıqlar nəzərə alınmaqla irəli sürülüb. Bir neçə il ərzində vahid BRİKS valyutasının yaradılması müzakirə olunarkən rəqəmsal texnologiyalar dəyişdi. Rəqəmsal rubl artıq Rusiyada istehlak ödənişləri üçün sınaqdan keçirilir və tezliklə federal büdcə hesablamalarında istifadə olunmağa başlayacaq.
Ricom-Trust investisiya şirkətinin idarəedici direktoru Dmitri Tselişçevin sözlərinə görə, rəqəmsal yerli valyutaların mərkəzləşdirilməmiş istifadəsi variantı qarşılıqlı hesablaşmaların ən təsirli yolu kimi görünür. Belə olan halda, qanunvericiliyin əsaslı şəkildə dəyişdirilməsinə, vahid operatorun tətbiqinə ehtiyac yoxdur və sistem iştirakçıları – banklar, agentlər belə bir imkan olarsa, könüllü olaraq qoşulurlar”, – ekspert izah edib.
Eyni zamanda, onun qeyd etdiyi kimi, BRICS dövrəsi daxilində mallar/xidmətlər üçün köçürmələr və ödənişlər funksiyalarını yerinə yetirə bilən rəqəmsal maliyyə aktivləridir (DFA).
“Rəqəmsal valyutalar milli valyutaların digər elektron formatıdır. Əslində, bu, eyni nağdsız hesabdır, yalnız ölkənin Mərkəzi Bankında emissiya mərkəzi ilə, defolt riskini aradan qaldırır. Üstəlik, rəqəmsal valyutalar, SWIFT-dən fərqli olaraq, həm gecə, həm də həftə sonları dövriyyədə ola bilər”, – “İnqosstrakh-Investments Management Company”nin baş makroiqtisadçısı Anton Prokudin bildirib.
Onun fikrincə, BRİKS-in vahid valyutasının geniş yayılma ehtimalı az olacaq və ölkələr daxilində dövriyyəyə buraxılmayacaq, çünki vahid valyuta vahid ölkədə öz pul siyasətini (MCP) aparmaq imkanını istisna edir. Amma bu hələ mümkün deyil.
Lakin Rusiya biznesi BRICS ölkələri arasında ödənişlər üçün SWIFT-in Çin analoqundan – CIPS (Transsərhəd Banklararası Ödəniş Sistemi) platformasından – BRICS hesablaşma platforması hazırlanarkən istifadəyə icazə verməyi xahiş edib.
Bu xahişlə Rusiya Sənayeçilər və Sahibkarlar İttifaqının idarə heyətinin büro üzvü, Rusiya Gübrə İstehsalçıları Assosiasiyasının (RAPU) rəhbəri Andrey Quryev Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə Çin Prezidenti Si arasında görüşdə çıxış edib.
“Təhlükəsiz ödəniş sisteminin qurulmasında mühüm element bankların SWIFT-in Çin analoqu olan CIPS sistemində fəal iştirakı ola bilər. Biz hökumət səviyyəsində BRİKS-ə üzv olan ölkələrdə biznes tərəfindən CIPS-dən istifadənin genişləndirilməsinə dəstək verilməsini xahiş edirik”, – deyə Andrey Quryev bildirib.
Lakin bu sistem sanksiyalardan qoruya bilmir. Ötən il Çin bankları Çində mal və avadanlıq alarkən Rusiya və Belarus şirkətlərinə ödənişləri dayandırmağa başlayıb.
Ödəniş sistemindən asılı olmayaraq, hətta SWIFT ilə deyil, Rusiyanın SPFS (maliyyə mesajlaşma sistemi) və Çin CIPS ilə hesablaşmalar dayandırıldı. Bütün ödənişlər bankların hesabatlarında əks olunur və Çin maliyyə təşkilatları əməkdaşlığı davam etdirmək üçün hesabat tələb edə biləcək Qərb tərəfdaşları ilə münasibətləri korlamadılar. Ona görə də dollardan uzaqlaşma ilə bağlı çətinliklər qalmaqdadır.
İslahat olacaq
Çin lideri Xi Jinping Kazanda keçirilən BRİKS sammitində yeni ödəniş sisteminin sürətlə yaradılmasının vacibliyini açıqlayıb.
Si Cinpinin sözlərinə görə, BRİKS ölkələri bu islahatda “aparıcı rol” oynamaq məsuliyyəti daşıyır. Onun təklifini Braziliya prezidenti Luiz İnasio Lula dəstəkləyib.
“İndi ölkələrimiz arasında alternativ valyuta münasibətləri yaratmaq lazımdır. Söhbət öz milli valyutamızı dəyişdirməkdən getmir. Lakin biz çoxqütblü dünya haqqında danışarkən müvafiq maliyyə sistemi yaratmalıyıq”, – deyə Braziliya lideri qeyd edib.
Kazanda keçirilən sammitin yekunlarına dair bəyannamədə BRİKS ölkələrinin liderləri müstəqil transsərhəd hesablaşma və depozitar infrastrukturu olan Bricks Clear yaratmaq imkanlarının araşdırılması və üzv dövlətlər arasında milli valyutalarda hesablaşmaların payının artırılması barədə razılığa gəliblər.
“Biz qlobal maliyyə problemlərini, o cümlədən qlobal iqtisadi idarəetməni həll etmək üçün mövcud beynəlxalq maliyyə arxitekturasında islahatların aparılmasının zəruriliyini vurğulayırıq”, – sənəddə qeyd olunur.
Blok ölkələri “beynəlxalq maliyyə arxitekturasını əhatəli və ədalətli etmək” niyyətindədir.
