“Xruşovka” postsovet məkanının memarlıq “şedevridir”. Keçmiş Sovet İttifaqı ərazisinin əhalisinin yarıdan çoxu bu tip mənzillərdə yaşayır. Gürcüstan da bu məkanın bir parçası olub.
“Xruşovka” Nikita Xruşşovun (1953-1964-cü illərdə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi) dövrünün 3-5 mərtəbəli panelli və ya kərpicdən tikilmiş yaşayış kompleksləridir.
1960-1980-ci illərdə Sovet İttifaqında aktiv şəkildə kütləvi miqyasda işləyən layihə belə başlayıb:
1947-1951-ci illərdə sovet memarları mənzil böhranını həll etmək, xərcləri və vaxtı azaltmaq üçün müxtəlif texnologiyalar hazırlayıblar. 1950-ci ildə Moskva Şəhər Partiya Komitəsinin sədri – Nikita Xruşşovun sədrliyi ilə keçirilən Memarların Qurultayında o, ucuz, sürətli texnologiyaları memarların qarşısında əsas vəzifə kimi qoyub və tezliklə Moskvada plitə tökmə zavodları açıb.
1954-1961-ci illər arasında Moskva Şəhər Planlaşdırma Layihəsinin rəhbəri olan mühəndis Vitali Lauqatenko beton panel fabrikləri və sürətləndirilmiş montaj sisteminə əsaslanan seriyalı sənayeləşdirilmiş tikinti prosesini layihələndirib və sınaqdan keçirməyə başlayıb.
1961-ci ildə Lauqatenko İnstitutu “Xruşşov” un prototipinə çevrilən hazır beş mərtəbəli “K-7” bina layihəsini hazırlayıb. Əvvəlcə 1961-1968-ci illərdə bu tipli 64000 bina (3.000.000 m2) tikilmişdir. Moskvanın özündə yer çatışmazlığı səbəbindən bu layihə 9-12 mərtəbəli binaların tikintisini tələb edib və sonuncu beş mərtəbəli Xruşşov 1971-ci ildə orada tikilib.
Proses o qədər sürətli və qənaətcil olub (keyfiyyətdən heç kim şikayət etməyib) ki, bu tip mənzil tikintisi bütün Sovet İttifaqında başlayıb və bu, demək olar ki, 1980-ci illərin sonuna qədər davam edib.
Bu tip evlərdə tavan 2,5 m-dən çox olmayıb, daxili divarlar zəif səs izolyasiyasına malik olub. Bu evlərdə lift olmayıb. “Xruşşov”un ilk seriyası müvəqqəti olaraq mənzil problemini həll etmək üçün yaradılmış və bir çoxu hələ də fəaliyyət göstərsə də, 25 il üçün nəzərdə tutulub. Və sonrakı “Xruşşovka” seriyası 50 il üçün nəzərdə tutulub, araşdırmalar vaxtında əsaslı təmir edildiyi təqdirdə onların resursunun 150 ilə qədər uzadılacağını müəyyən edilib.
Dizaynlarda əvvəlcə kafel və ya şifer damları olub. Sonrakı layihələrdə evlərin dam örtüyü izolyasiya materialı ilə dəyişdirilib, çardaqda kiçik ventilyasiya deşikləri açılıb…
Gürcüstanda 90-cı illərdə əhali bu tip səyyar evləri özbaşına tikməyə başlayb. Beləliklə, sovet memarlığının “şedevr”i daha da təhrif olunub ki, bunun nümunələrinə şəhərdə az qala hər addımda kifayət qədər rast gəlirik…
“Xruşşovki”yə gəlincə, şəhər memarlıq xidmətinin məlumatına görə, bu tikililərlə bağlı qüvvədə olan qanunvericiliyə əsasən, Tbilisi Bələdiyyəsinin ərazilərindən istifadənin və inkişafının tənzimlənməsi qaydalarının təsdiq edilməsi haqqında 14/39 saylı qərar qəbul edilib.
“Hündürlüyü döşəmədən tavana qədər 2,7 m-dən az olan, lifti olmayan, istismar müddəti 50 ildən çox olmayan çoxmənzilli yaşayış binalarında tikinti işlərinin aparılmasına icazə verilmir.”.
Bunlar əsas xüsusiyyətlərdir, ona görə hər cür bina tikmək, mansard tikmək qadağandır, çünki bu proses onların seysmik müqavimətinə və struktur dayanıqlığına mane olmamalıdır. Bir sözlə, bu binalarda əlavə tikinti işlərinin aparılması məqsədəuyğun deyil.
