Dəmiryol relslərinə baxan bir çoxumuz təəccüblənirik: niyə relslərin altına,dəmirollarının kənarlarına daşlar qoyulur? Bunun bir səbəbi olmalıdır.
Gəlin, dəmir yolunda hansı daşdan istifadə edildiyini və nə üçün lazım olduğunu araşdıraq.
Balastın əsas funksiyaları
Dəmir yolu boyunca olan daşlara balast deyilir və onların əsas işi şpalları və relsləri düzgün vəziyyətdə saxlamaqdır. Ekspertlər qeyd edir ki, şpallar relslərə perpendikulyar düzülür və relslərin dayanıqlığını təmin edir.
Daşlar şpalların arası, ətrafı və altındakı boşluğu dolduraraq, qatarların ağırlığına və onların hərəkətindən yaranan titrəyişlərə tab gətirə bilən sabit struktur yaradır.
Niyə relslərdə şpallar lazımdır?
Dəmiryolunun taxta şpalları dəmiryolunun balast təbəqəsinə qoyulmuş tirlər olan məhsullardır. Qatarın relslərə vurduğu təzyiqi öz üzərinə götürənlər də onlardır.
Dəmir yollarının arasında niyə daşlar var? Cavab sadədir: onlar relslərin və şpalların hərəkətinə mane olurlar. Balast olmadan, xüsusən də cazibə qüvvəsinin və qatarların hərəkətinin təsiri altında şpallar sürüşüb qəzalara səbəb ola bilər.
Dəmir yolunda hansı daşdan istifadə olunur?
Hər daş balast kimi istifadə üçün uyğun deyil. Çınqıl kimi hamar daşlar qatarların yaratdığı vibrasiyaya məruz qaldıqda öz mövqeyini saxlamır.
Bu baxımdan, kəskin, bucaqlı daşlara üstünlük verilir. Belə daşlar bir-birinə daha yaxşı yapışır və güclü vibrasiya ilə belə yerində qalır. Bu, relslərin və şpalların sabit qalmasını və yük altında deformasiyaya uğramamasını təmin edir.
Əlavə balast funksiyaları
Ballastın əsas vəzifəsi relsləri və şpalları yerində saxlamaqla yanaşı, başqa funksiyaları da yerinə yetirir. Məsələn, dəmir yolu relslərində bitkilərin böyüməsinin qarşısını alır. Ot və ya digər bitkilər relslərin altında böyüməyə başlasa, bu, torpağı boşalda və yolları qeyri-sabit edə bilər.
Balastın digər vacib funksiyası sudan qorunmaqdır. Daşlar suyun boşaldılmasına kömək edir, bu da relslərin altındakı torpağın aşınmasının qarşısını alır. Bu, qatarların hərəkətinin təhlükəsizliyi üçün çox vacibdir, çünki həddindən artıq nəmlik relslərin deformasiyasına və fövqəladə halların yaranmasına səbəb ola bilər.
