Yuxu insan sağlamlığı üçün vacibdir. İnsanların həyatının təxminən üçdə birini tutur. Təəccüblüdür ki, bu barədə çox az şey məlumdur. Ölkələr arasında yuxunun necə dəyişdiyini anlamaq üçün tədqiqatlar xüsusilə məhduddur.
QafqazTürk.com “Economist”ə istinadən xəbər verir ki, məsələn, Şərqi Asiyada insanlar Amerika və ya Avropadakılardan daha az yatmağa meyllidirlər.
Lakin bu, onların yuxu keyfiyyətinin daha yaxşı və ya pis olması demək deyil. Tədqiqatlar göstərir ki, bəzi ölkələrdə “gecə bayquşları”, digərlərində isə “erkənçi quşlar” yaşayır. Ancaq bunun niyə belə olduğu açıq sual olaraq qalır.
Yeni bir araşdırma bu sahədəki bəzi boşluqları doldurmağa çalışır. 2021-ci ilin yanvarından 2022-ci ilin yanvarına qədər toplanmış anonim məlumatlardan istifadə edərək, Sinqapur Milli Universiteti və Finlandiyanın yuxu texnologiyası üzrə startapı olan “Oura Health”dən olan tədqiqatçılar 35 ölkədə 220 000-dən çox insanın yuxu vərdişlərini təhlil ediblər.
Yuxu tədqiqatı tarixən bir anda az sayda insandan toplanmış sorğu məlumatlarına əsaslansa da, yuxu izləyicisi tətbiqləri uzun müddət ərzində böyük istifadəçi nümunələrinin hərəkətlərindən, ürək döyüntülərindən və bədən istiliyindən asılı olaraq yuxunu obyektiv şəkildə izləyə bilir.
Tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, yuxu rejimi ölkələr arasında əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. Gözlənildiyi kimi, ən pis yuxular əsasən Asiya ölkələrində olur, burada adi bir həftəiçi gecəsi insanlar 6 saat yarımdan az mürgüləyirlər – bu dünyanın qalan ölkələrindən təxminən 30 dəqiqə azdır. Ən yaxşı yatanlar əsasən Şimali Avropa ölkələrində (Estoniya, Finlandiya, İrlandiya və Niderland) və Avstraliya və Yeni Zelandiyadadır.
Burada insanlar orta hesabla 7 saatdan da az işləyirlər. Yuxu vaxtı və oyanma vaxtları birdir, baxmayaraq ki, müəlliflər Asiya yuxusunun ortalamadan 35 dəqiqə gec yatmağa meylli olduğunu və başqa yerlərdə insanlarla eyni vaxtda oyandığını qeyd edirlər.
Yuxunun miqdarı da yuxu keyfiyyəti ilə paralel gedir. Əvvəlki eksperimental araşdırmalar göstərib ki, yatmağa daha az vaxt olduqda, insanlar daha çox vaxt sərf edərək, daha çox yatmağa və “qoyunları saymağa” daha az vaxt sərf etməyə meyllidirlər. Yeni araşdırma isə bunun əksini ortaya çıxarıb. Asiyada insanlar nəinki daha gec yatırlar və dünyanın digər yerlərindəki insanlardan daha az yatırlar, həm də yuxulamağa da daha çox vaxt sərf edirlər. Üstəlik onların yuxusu daha az ardıcıldır.
Belə qənaət formalaşa bilər ki, həftə ərzində belə zəif yuxu bütün dünya üzrə insanların 5-25 dəqiqə daha çox yatmağa meylli olduğu həftə sonları çox yuxuya səbəb ola bilər. Lakin müəlliflər müəyyən ediblər ki, Asiyada yatanlar həftə ərzində avropalılardan daha az uyusalar da, şənbə və bazar günləri daha qısa yuxudan həzz alırlar.
Tədqiqatçılar belə qənaətə gəlirlər ki, sosial amillər, o cümlədən uşağa qulluq, iş və mədəni təcrübələr yuxu üçün əvvəllər düşünüldüyündən daha çox əhəmiyyət kəsb edə bilər. Sübh namazının qılınması, məsələn, müsəlman ölkələrində yuxuya mane ola bilər.
Eyni şey İspaniya, Yunanıstan və İtaliya kimi Aralıq dənizi ölkələrində “günorta siestası” üçün də keçərlidir. Müəlliflər fərz edirlər ki, iş bütün dünyada yuxu rejiminin formalaşmasında xüsusilə mühüm rol oynaya bilər. Onlar qeyd edirlər ki, vaxtdan istifadə sorğuları uzun iş saatları ilə qısa yuxu arasında güclü əlaqə olduğunu göstərir.
Bayram günlərini hesabladıqdan sonra belə, Cənubi Koreya işçiləri həftədə orta hesabla 36,5 saat zəhmət çəkirlər, niderlandlılar üçün isə cəmi 27 saat. Koreyalıların bir gecədə 40 dəqiqə daha az göz yummaları təəccüblü deyil.
